مطالبی برای درس انشا و نوشتاری برای دانش آموزان عزیزم در پایه ی هفتم و نهم ـ در نوشتن انشا رعایت فرمایید.

علائم سجاوندی یا نقطه گذاری

موارد کاربردعلائم

مقصود از نقطه گذاری سجاوندی،به کار بردن علانت ها ونشانه هایی است که خواندن ودرنتیجه

فهم درست مطالب را آسان و به رفع پاره ای از ابهام ها کمک می کند.

علائم سجاوندی یا نقطه گذاری

موارد کاربردعلائم

مقصود از نقطه گذاری سجاوندی،به کار بردن علانت ها ونشانه هایی است که خواندن ودرنتیجه

فهم درست مطالب را آسان و به رفع پاره ای از ابهام ها کمک می کند.

این علامت ها درزبان فارسی سابقه ی چندانی ندارد ودراین یکی دو قرن اخیر به پیروی از

نوشته های مغرب زمین درزبان فارسی معمول شده است.در استفاده از این علائم ونشانه ها از

افراط وتفریط باید پرهیز کردوبا توجه به ساختمان وجمله بندی زبان فارسی آنهارابه کار گرفت.

نشانه های معمول ومتداول در زبان فارسی از این قرار است:

1-نقطه ( . ) 2-ویرگول- کاما ( ، ) 3-نقطه ویرگول ( ؛ ) 4-دونقطه ( : ) 5-گیومه یا علامت نقل قول ( « » ) 6-علامت سؤال ( ؟ ) 7-علامت تعجب ( ! ) 8-پرانتز یادوهلال (  )

9-قلاب  [  ] 10-خط فاصله ( - ) 11-خط ممتد (— ) 12-سه نقظه ( ... ) 13-ممیّز ( / ) 14-ایضاً ( ″ ) 15- ستاره ( ٭ )

1- نقطه ( . ): نقطه علامت وقف وسکوت بزرگ در خواندن رانشان می دهدونشانه ی تمام شدن جمله است .موارد استفاده از نقطه به قرار زیر است:

- نقطه ( . ): نقطه علامت وقف وسکوت بزرگ در خواندن رانشان می دهدونشانه ی تمام شدن جمله است .موارد استفاده از نقطه به قرار زیر است:

الف) درپایان جمله های خبری یا انشایی مانند:

- سعدی از شاعران بزرگ ایران است .

ب) پس از حرفی که به شکل علائم اختصاری به کار رود. مانند:

- سال 345ق . م

 - پست وتلگراف وتلفن P.T.T    

2- ویرگول -کاما( ، ): موارد استفاده از ویرگول به قرار زیر است:

الف) میان عبارت هایاجمله های غیرمستقلی که در مجموع یک جمله کامل راتشکیل می دهد.مانند:

- آن جا که آدمی است ، هستی است وآن جا که هستی است ، زندگی است.

- هر که آن کندکه نباید ، آن بیند که نشاید

ب) آن جاکه کلمه یا عبارتی به عنوان توضیح،عطف بیان یابدل درضمن جمله یاعبارتی دیگر آورده شود.مانند:

- شاهکارسعدی ، گلستان ، درنثر مسجع کم نظیراست.

ج)آن جا که درموردچندکلمه اِسنادواحدی داده می شود.مانند:

- مثنوی معنوی ، شاهنامه ، گلستان ودیوان حافظ ازمهمترین متون فارسی هستند.

د) بین دوکلمه که احتمال می رود خواننده آن هاراباکسره ی اضافه بخواند.مانند:

- انسان عاقل به چشم ، طمع درمال مردم نمی کند.

ﮬ ) برای جداکردن اجزای مختلف نشانی اشخاص یامراجع ومأخذ یک نوشته.مانند:

-محمد غزالی، کیمیای سعادت، تصحیح حسین خدیو جم،انتشارات علمی فرهنگی،جلد1،ص2

3- نقطه-ویرگول ( ؛ ): علامت وقف یادرنگی است بیشترازویرگول وکمتر از نقطه ،که درموارد زیر به کار می رود.

الف) برای جدا کردن عبارت های مختلف یک جمله طولانی که ظاهراًمستقل ولیکن درمعنی بایکدیگر مربوط می باشند.مانند:

- مشک آن است که ببوید ؛ نه آن که عطاربگوید.

ب) در جمله های توضیحی به جای کلمه هایی از نوع مثلاً با یعنی. مانند:

- عمل هرفردی در گرو نیت اوست ؛ اِنّمَا الاعمالُ باالنیّات.

ج) هنگام برشمردن وتفکیک اجزای مختلف وابسته به یک حکم کلی . مانند:

- آثار مولانا عبارتند از: مثنوی معنوی ؛ کلیات شمس یادیوان شمس ؛ فیه مافیه و...

4- دونقطه ( : ) : موارد استفاده از این علامت به شرح زیر است.:

الف) پیش از نقل قول.مانند:

- پیامبراکرم(ص)می فرمایند : طلب علم بر هرمسلمانی واجب است.

ب) قبل ازتفصیل حکمی که به اجمال به آن اشاره شده است.مانند:

-  در آن سال تحولی بزرگ در کشور روی داد : سلطنت سقوط کردوانقلاب پیروز شد.

ج) هنگام بر شمردن اجرای یک چیز.مانند:

- ماههای فصل بهار عبارتنداز : فروردین،اردیبهشت،خرداد

 د) هنگام معنی کردن کلمه ها.مانند:

- خیره : بیهوده،گستاخ        زمره : گروه،جماعت

5- گیومه یا علامت نقل قول ( « » ): مورد کاربرد این علامت غبارتند ار:

الف)این علامت برای نشان دادن ابتدا وانتهای قول مستقیم کسی عیر از نویسنده است ..مانند:

- سعدی می گوید : « همه کس راعقل خود به کمال نمایدوفرزندبه جمال.»

نکته) هرگاه نقلی رادرضمن نقل قولی دیگربیاورند آنرادر میان نقل قول مفرد می آورند.مثال:

- گفت : « نشنیده ای که پیغمبراکرم فرموده است : ’ طلب العلم فریضه علی کل مسلم ‘.»

ب) برای تأکیدکردن روی کلمه یااصطلاحی ویژه به کارمی رود.مانند:

- کتاب «امثال الحکم» نوشته ی علامه «دهخدا»می باشد.

6- علامت سؤال ( ؟ ) :موارد استعمال این علامت به شرح زیر است.

الف) درپایان جمله های پرسشی مستقیم .مانند:

- کتاب مفاتیح الجنان ازچه کسی است؟

ب) برای نشان دادن شک وتردیدویاریشخند واستهزاﺀاین علامت راداخل پرانتز می گذارند .مانند:

- تاریخ وفات سنایی غزنوی را 525 (؟) نوشته اند.

ج) بعد از هرکلمه یاعبارتی که جای جمله استفهامی مستقیم رابگیرد.مانند:

- کدام رامی پسندی ؟ جنگ؟  یا  صلح ؟ 

7- علامت تعجب ( ! ) : این علامت درپایان جمله های  تعجبی وجمله هایی که مبین یکی ازحالات شدید نفسانی وعاطفی مثل : تأکید،تحسین،تحقیر،تنفر،ترحم،استهزاﺀ،حسرت،آرزو،دعا،درد،ندا و...به کار می رود.مانند :

- عجب آدم زرنگی است !

- دریغ است که ایران ویران شود !

- ای دوست !

8- پرانتز یا دوهلال (  ): این علامت برای نشان دادن عبارت های توضیحی به کار می رود.مانند:

- مجنون ولیلی (یکی ازمثنوی های هفت اورنگ جامی)به تقلیدازلیلی مجنون نظامی سروده شده است.

نکته: از به کاربردن پرانتزهای متوالی جزدرفرمول های ریاضی باید خودداری کرد.

9- قلاب  [  ] : قلاب درموارد زیر به کار می رود.

الف) نوشتن الحاق های احتمالی درتصحیح متون کهن ازطرف مصحح. مانند:

- عبودیت همه آفریده ها[را] سبب زمان است.(التصفیه،ص125)

ب ) در نمایشنامه هادستور های اجرایی در قلاب گذاشته می شود.مانند:

- حسن با [قیافه ای عصبانی [:من حاضرم جانم را بر سر این کار بگذارم.[دستتش را روی سینه اش می گذاردوآهی می کشد.]

10- خط فاصله ( - ): موارد استعمال خط فاصله به شرح زیر است.

الف) برای مجزا کردن جمله یا عبارت معترضه.مانند:

- پیامبر اکرم - صلی الله علیه وآله وسلم – می فرمایند:...

ب)  درنمایشنامه هاوداستانها در ابتدای سطربه جای نام گوینده .مانند:

       - سلام آقا .

       - سلام علیکم .

       - حال شما چطوراست؟

       - بد نیستم خداراشکر.

       - ازپدرتان چه خبر؟

ج) به جای « از، تا ، به »بین تاریخ ها،اعدادوکلمه ها. مانند:

- درسال تحصیلی  1368-1367به دانشگاه رفت.

د) برای نشان دادن بیان ناشی از لکنت زبان .مانند:

-  ﻣ - ﻣ - من- ﺑ - ﺑ -  برای هر نوع - ﻓ - ﻓ - فداکاری - ﺤ - ﺤ- حاضرم.

ﮬ) برای جدا کردن هجاها در تقطیع هجایی یاجداکردن حروف یک کلمه.مانند:

-  کلمه ی مسافرت شامل چهار هجاست: ﻣُ – سا - ﻓِ – رَت .

و) برای پیوستن اجزای یک کلمه دو جزئی مرکب.مانند:

- فرهنگ ایرانی – اسلامی بسیارغنی است.

- بهره برداری از خط لوله ی گازسرخس – نکا آغازشد.      

11) خط ممتد (-) : برای برجسته کردن بعضی کلمه هایاعبارات زیر آن خط کشیده می شود(شبیه uدرWord).مانند:

- از علاقه مندان تقاضامی شودرأس ساعت 8 صبح درسالن اداره حاضرباشند.

12) سه نقظه ( ... ): مواردکاربرد آن به شرح زیراست.

الف) به جای یک یاچندکلمه ی محذوف.مانند:

-   فقر ، بیکاری واعتیادو...ازعوامل فساد در جامعه است.

ب) هنگام قطع مطلبی که بخشی از آن نقل شده است.چه دراول جمله وچه درآخرجمله.مانند:

-   ... وحالامن با اطمینان کامل به شما می گویم با اعتماد به نفس وپشتکار درکنکورشرکت کنید .فقط کافی است که ...

13) ممیّز ( / ): ممیز درموارد زیر به کار می رود:

الف) برای جداکردن تاریخ های هجری ومیلادی یاشمسی وقمری وهمچنین جدا کردن روزوماه و سال.مانند:

- ابن بطوطه -جهان گرد مغربی –در17رجب703 / 25فوریه1304درطنجه متولد شد.

- فاز جدید کارخانه روز سه شنبه مورخ  26/6/1387 مورد بهره برداری قرارگرفت.

ب) برای نشان دادن کلمه های معادل که تنهادرحرف یاحروفی از آنهااِبدال یاتخفیفی صورت گرفته است.مانند:

-  زفان / زبان        قلف / قفل       اسفهسالار/ سپهسالار

14) ایضاً ( ″ ) : این علامت به جای کلمه های مشابهی که عیناًدر سطرهای متوالی وباحکمی واحدتکرار می شودبه کارمی رود.مانند:

-   آقای محمد موسوی آموزگار پایه اول دبستان سعدی

-   ″    علی رجایی      ″         ″    ″      ″      حکمت

-   ″   ابراهیم نجفی     ″          ″   دوم  ″       حافظ

 15) ستاره ( ٭) : ستاره درموارد زیر به کار می رود:

الف) برای رجوع به زیر نویس .( وقتی اعداد برای منظور دیگری به کار برده شده است.)

ب) اغلب به جای عبارت : « به همین ماده رجوع شود» دردایرة المعارف هاوفرهنگ ها

ج) برای ایجاد فاصله میان اشعاروبند هایاپاراگراف هایی که موضوعشان بایکدیگر متفاوت است.

نکته: در شعر سنتی فارسی فقط درمواردی استفاده می شود که بدون آن هاخواندن شعر مشکل می شود.